Autor: Danijela Nišavić
„Od početka primene Zakona o pojednostavljenom angažovanju na sezonskim poslovima u određenim delatnostima, zabeleženo je angažovanje ukupno 72.210 radnika na sezonskim poslovima u poljoprivredi. Od tog broja, angažovano je 37.044 muškaraca i 36.166 žena, a najzastupljenije starosno doba radnika je od 18 do 30 godina i od 40 do 60 godina. Zakon je omogućio pojednostavljeno angažovanju sezonskih radnika putem elektronske registracije na portalu sezonskiradnici.gov.rs, pa samim tim veliki broj poslodavaca, više od 600 njih, već tri godine angažuje radnike u poljoprivredi na jednostavan način koji ne oduzima mnogo vremena ni poslodavcu, ali ni radniku, a sa druge strane pruža garanciju za obavljen rad.“
Ovim rečima počinje razgovor za Plodnu zemlju Jovana Perić, saradnica za regulatornu reformu, NALED-a. Zakon o pojednostavljenom angažovanju na sezonskim poslovima u određenim delatnostima primenjuje se od januara 2019. godine. Rezulati itekako vidljivi.
Kako se kretao trend rasta broja zaposlenih sezonaca koji su izašli iz crne odnosno sive zone zapošljavanja?
U godinama pre početka primene elektronske registracije, prosečan broj prijavljenih radnika putem pisanih ugovora bio je oko 3.500, da bi u 2019. onlajn bilo registrovano 26.670 sezonaca. Naredne 2020. godine, registrovano je ukupno 31.394 radnika, dok je 2021. zabeleženo 33.027 radnika. Uočljiv je značajan trend rasta broja angažovanih radnika koji je nastavljen i u ovoj godini, u kojoj je dosad prijavljeno 31.301 lice.
Šta pokazuje statistika koji sezonski radnici su najviše bili angažovani i za koji period rada?
Najčešći poslovi na kojima se angažuju radnici jesu poslovi branja jabučastog voća, dok je na drugom mestu branje koštičavog voća. Osim ovih poslova, primetan je trend rasta angažovanja radnika na poslovima pripreme zemljišta, sadnje, setve i žetve, kao i čišćenja, ljuštenja, sortiranja i pakovanja. Periodi intenzivnih angažovanja radnika zabeleženi su tokom juna, jula, avgusta, septembra i oktobra, što je negde i očekivano zbog obima poslova u poljoprivredi tokom ovog perioda. Važno je napomenuti da se radnici mogu angažovati u dve smene, u prvoj do 10 časova pre podne, a u drugoj između 13 i 15 časova. Radno vreme sezonskog radnika ne sme biti duže od 12 sati dnevno.
Ko su poslodavci koji su koristili servis www.sezonskiradnici.gov.rs?
Pravna lica kao poslodavci koriste servis u najvećoj meri. Zabeleženo je 442 pravnih lica koja aktivno angažuju sezonske radnike, dok je fizičkih lica duplo manje, oko 220.
Koliko je zahvaljujući elektronskoj registraciji sezonskih radnika za njih uplaćeno poreza i doprinosa?
Ukupan broj obračunatih poreza od početka rada portala do danas iznosi 312 miliona, a doprinosa 873 miliona dinara.
Kontrolu nad primenom Zakona sprovode Poreska uprava, poljoprivredna inspekcija i inspekcija rada, svaka u okviru svoje nadležnosti. Šta su pokazali dosadašnje kontrole, koji su prekršaji najviše bili činjeni?
Dosadašnje inspekcijske kontrole su prvenstveno bile savetodavnog karaktera, pre svega sa namerom da se poslodavci i vlasnici poljoprivrednih gazdinstava koji angažuju sezonske radnike upoznaju sa sistemom i načinima na koji se koristi. U tom smislu, poslodavcima su pružene dodatne informacije oko tehničkih pitanja, ukoliko se za to javljala potreba.
Gde po Vama ima još prostora za unapređenje položaja sezonskih radnika?
S obzirom na to da je pomenutim Zakonom za sada omogućeno angažovanje sezonskih radnika isključivo u poljoprivredi, trenutno postoji prostor za proširenje Zakona i na druge delatnosti u kojima se u velikoj meri angažuju sezonski radnici, kao što su turizam i ugostiteljstvo, obavljanje kućnih poslova i građevinarstvo. Analiza NALED-a je pre dve godine pokazala da u građevinarstvu trećina angažovanih radnika radi bez ugovora, u turizmu i ugostiteljstvu oko 20%, a da su najveća nepoznanica kućni poslovi. Procenjeno je tada i da oko 55.000 porodica u Srbiji angažuje osobu za neki vid pomoći u kući (čuvanje dece, čišćenje, gerontodomaćice, itd). NALED je član radne grupe Vlade Srbije koja se bavi proširenjem olakšane prijave sezonskih radnika u poljoprivredi na druge delatnosti i očekujemo da novoformirana Vlada ovo pitanje reši tokom naredne godine.
