Autor: Dr Vladimir Filipović, viši naučni saradnik, Institut za proučavanje lekovitog bilja ˝Dr Josif Pančić˝ i Nacionalno udruženje za razvoj organske proizvodnje „Serbia Organika“, Beograd
Pored dobropoznate nemačke kamilice [Matricaria chamomilla L. syn. Chamomilla recutita (L.) Rauschert] sve se više koristi rimska kamilica (Anthemis nobilis L.). Rimska kamilica za razliku od obične ili nemačke kamilice je višegodišnja zeljasta vrsta koja takođe pripada familiji glavočika (Asteraceae). U narodu je još poznata kao: romanska, baštenska kamilica, višegodišnja kamilica, jarmen, kamomila ili romanika. Može se uspešno gajiti u našim agroekološkim uslovima. Najviše voli osunčana područja sa velikim brojem sunčanih sati. Osetljiva je na kasne prolećne i rane jesenje mrazeve. Rimska kamilica se može uspešno gajiti na plodnim ali i na siromašnim zemljištima.
Poreklo
U službenoj upotrebi koristi se osušeni cvet rimske kamilice (Chamomillae romanae flos). Rimska kamilica vodi poreklo iz područja jugozapadne Evrope (Francuska, Španija i Portugal). U današnje vreme kao samonikla prisutna je u celoj Evropi, severnoj Africi i jugozapadnoj Aziji. Najveće površine pod gajenom rimskom kamilicom nalaze se u Belgiji, Francuskoj, Italiji, Nemačkoj, Engleskoj, Egiptu, Alžiru, Mađarskoj, Poljskoj, Bugarskoj i Argentini. U našoj zemlji se može naći kao gajena i samonikla na svega nekoliko hektara i to u rejonu jugoistočne Srbije, gde se dobijena sirovina uglavnom destiliše i prodaje na tržištu zapadne Evrope.
Često se različite forme rimske kamilice zbog svoje dekorativnosti mogu naći u baštama i vrtovima, zbog čega je u narodu poznata kao baštenska kamilica. Može se desiti da se iz vrtova i bašti gajene biljke prenesu nenamerno (adventivno) u prirodu. Rimska kamilica poseduje jak korenov sistem sa dugačkim sekundarnim korenčićima. Ona pripada niskorastućim, sitnim biljkama koje dostižu visinu do 60 cm. Stabljike se slobodno granaju, dlakave su i prekrivene listićima u obliku pera. List joj je dvostruko perast, a cvasti krupne i pojedinačne, sa belim ivičnim cvetovima i središnjim cvetovima žute boje. Listovi imaju karakterističan miris na voće.
Cvast, razlika između rimske i nemačke kamilice
Cvast rimske kamilice ima takođe jak i karakterističan miris. Cvetna glavica ima prečnik od 8 mm do 20 mm. Veličina cvetne glavice čini jedan od parametara kvaliteta rimske kamilice. Po obodu glavice se nalazi 15-18 belih jezičastih cvetova, a u sredini su dvopolni, cevasti (hermafroditni) žuti cvetovi. Razlika između ove dve vrste kamilice je ta, što je na cvetu nemačke kamilice jasno uočljiva žuta boja. Kod rimske kamilice je obrnuto, latice cveta su gušće sa jedva primetnim žutim delom na sredini. Cvetna loža je kupasta i u sredini puna. Glavica je u početku poluloptastog oblika, kasnije se izdužuje i postaje kupasta. Cvetovi su specifičnog mirisa. Kamilica cveta tokom leta. Plod je ahenija.
Kako se može uspešno gajiti na našim prostorima
Može se uspešno gajiti u našim agroekološkim uslovima. Najviše voli osunčana područja sa velikim brojem sunčanih sati. Optimalna temperatura klijanja semena rimske kamilice je oko 19 °C a za rast i razvoj je 20-25 °C. Rimska kamilica je osetljiva na kasne prolećne i rane jesenje mrazeve. Rimska kamilica se može uspešno gajiti na plodnim ali i na siromašnim zemljištima.
Kao višegodišnja kultura, rimska kamilica se ne gaji u plodoredu. Na istoj se površini može ostati od 3 do 5 godina, a vraća se posle četiri do pet godina u zavisnosti od tipa zemljišta i stanja parcele. Preporučena je obrada i priprema zemljišta kao za povrtarske vrste. U praksi se najčešće razmnožava preko reznica i rasada. U toku proizvodnje koriste se standardne mere nege počev od popunjavanja praznih mesta, okopavanja, plevljenja do međurednog kultiviranja.
Berba
Berba počinje u momentu cvetanja, a krajnji momenat berbe je puno cvetanje. Berba se obavlja po lepom i sunčanom vremenu, kako bi se izbeglo moguće ˝kvarenje˝ sirovine. U dosadašnjoj praksi u našim proizvodnim uslovima, najčešće vreme berbe ove vrste kamilice je početak jula meseca. Obrani cvet rimske kamilice se može sušiti u slojevima na temperaturama ne većim 40 °C, jer kao i obična kamilica i rimska na većim temperaturama droga gubi boju i smanjuje joj se sadržaj etarskog ulja. Destilacija etarskog ulja rimske kamilice se obavlja u standardnim destilatorima kao i ostalo aromatično bilje. Prinos cvasti rimske kamilice je oko 4.000-5.000 kg/ha. Prinos etarskog ulja po hektaru kod rimske kamilice je od 15 do 18 kg etarskog ulja.
Upotreba
Prema farmakopeji ova droga ne sme sadržati manje od 7 ml/kg etarskog ulja. Osušene cvasti se koriste u farmaceutskoj i kozmetičkoj industriji za proizvodnju šampona, krema, masti i drugih preparata široke potrošnje. U cvetnim glavicama ima od oko 0,6% do 2,4% gustog etarskog ulja (Aetheroleum chamomillae romanae) koje je na nižim temperaturama skoro smolasto, tamnožuto i bogato esterima (izoamil-angelat, izobutil-angelat, butil-angelat,…), dok je etarsko ulje nemačke kamilice najčešće od tamnoplave do plavozelene boje. Etarsko ulje rimske kamilice je jakog protivupalnog i spazmolitičkog delovanja. Njime se tretira suva, osetljiva, upaljena i ljuspičava koža, akne, rosacea, dermatitisi, ekcemi, psorijaza, osipi i uopšte sva upalna stanja kože. Zbog umirujućih svojstava primenu nalazi kod nervoza, nesanice i stresa. Može se koristiti i za pranje i čišćenje kože od otoka, crvenila, za obloge kod gnojnih rana i sl. Pored njene lekovite primene, rimska kamilica se koristi i u kozmetičke svrhe, kao sredstvo za negu kose, zbog čega se dosta koristi pri izradi šampona. Zanimljiva strana njenog korišćenja u nezi kose je ta da ona dodatno prosvetljuje kosu, naročito one tipove sa svetlijim nijansama. S druge strane se u parkovima, vrtovima i baštama koristi kao ukrasna biljka.
